ارزیابی برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی توده های نعناع بومی استان گلستان

چکیده نعناع گیاهی است علفی و چند ساله با نام علمی mentha longifolia که از نظر دارویی محرک، مقو?ی، ضد اسپاسم، ضد نفخ، منقبض کننده کیسه صفرا، آرام بخش و ملایم است. در این تحقیق بر اساس طرح کاملاً تصادفی گیاه پونه از شش منطقه رویشی واقع در استان گلستان به منظور ارزیابی خصوصیات مورفولوژیک و همچنین میزان اسانس، میزان پولگون و 1و8 سینئول موجود در اسانس نمونه برداری صورت گرفت. متغیرهای اندازه گیری شده شامل خصوصیات مورفولوژیک (ارتفاع گیاه، تعداد ساقه فرعی، طول شاخه های جانبی، تعداد گل آذین، طول گل آذین، قطر ساقه، تعداد گره، طول برگ، عرض برگ و سطح برگ)، میزان پولگون و 1و8 سینئول موجود در اسانس بودند. استخراج اسانس با استفاده از دستگاه کلونجر صورت گرفت. تعیین اجزای تشکیل دهنده اسانس با دستگاه های گاز کروماتوگرافی (gc) و گاز کروماتوگرافی همراه با طیف سنجی جرمی (gc-ms) انجام شد. میزان پولگون و 1و8 سینئول موجود در اسانس با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (hplc) انجام گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته (25/135 سانتی متر) و کمترین (37/17 سانتی متر) به ترتیب مربوط به مناطق کردکوی و بندرترکمن بودند. تعداد گل آذین در بوته (37/99) و طول گل آذین (27/7 سانتی متر) در منطقه بندر ترکمن از نمونه های سایر مناطق بیشتر بود. بیشترین میانگین سطح برگ در بوته مربوط به منطقه کردکوی و کمترین سطح برگ مربوط به منطقه چهارباغ بود. بازده اسانس استخراج شده از اندام های هوایی پونه در منطقه کردکوی (78/1%) بیشترین میزان را دارا بود. در اسانس پونه منطقه گلستان 32 ترکیب دارویی شناسایی گردید. مقادیر ترکیبات شناسایی شده از کل اسانس این نمونه375/98 درصد می-باشد. اسانس پونه نمونه گلستان شامل پولگون (369/22%)، ایزومنتون (211/18%)، پیپریتنون (706/11%)، بتا-پینن (023/7%) و 1و8-سینئول (599/6%) به عنوان ترکیبات عمده می باشد. پولگون موجود دراسانس منطقه توسکستان 369/22 درصد کل اسانس را تشکیل می دهد. بیشترین میزان 1و8 سینئول در منطقه توسکستان (599/6%) مشاهده گردید. واژه های کلیدی: نعناع، تنوع مورفولوژیکی، پولگون، 1و8 سینئول،gc ، gc-ms و hplc